Waarom zeggen we 'Melk'weg?

Onze aarde is maar een klein stipje in een overweldigend groot heelal. Zoom je uit? Dan zie je dat ze deel uitmaakt van ons zonnestelsel, met daarin de overige zeven planeten en de zon. Dat zonnestelsel vormt op haar beurt dan weer een klein stipje in een zee van stipjes die samen ons sterrenstelsel vormen: de Melkweg. Die lijkt wat op een reusachtige draaikolk die eens in de 200 miljoen jaar ronddraait, met daarin minstens 200 miljard sterren, omringd door stof en gas.

Wit in een zee van zwart

De Melkweg is niet het enige sterrenstelsel: er zijn er vele miljarden in het heelal. Maar onze kosmische thuisbasis fascineert ons natuurlijk het meest. Zelfs de oudste beschavingen hadden het er al over. Het waren ook zij die het sterrenstelsel de naam ​‘Melkweg’ gaven. En dat heeft alles te maken met haar uiterlijk: een witte strook in een zee van zwart.

Griekse mythologie

De Oude Grieken hadden zo hun eigen vermoeden hoe die witte sluier in de ruimte terecht was gekomen. Het had allemaal te maken met de ontrouw van hun oppergod Zeus. Toen hij een buitenechtelijk kind verwekte op aarde, besloot hij zijn kersverse zoon — Herakles — te laten drinken van de moedermelk van zijn vrouw Hera. Dat zou hem onsterfelijk maken. Stiekem, terwijl zij sliep, legde Zeus Herakles aan haar borst. Hera werd wakker, duwde het kind van haar af en haar moedermelk spoot de ruimte in. De Oude Grieken noemden ons sterrenstelsel dan ook galaxias kyklos, wat ​‘melkachtige cirkel’ betekent.

Melk, vogels en rivieren

De Romeinen namen het Griekse verhaal over en vertaalden de naam naar het Latijn: via lactea, wat letterlijk melk-weg betekent. Dat bleef hangen, want ook vandaag wordt de witte nevel aan onze hemel nog steeds in tal van talen zo genoemd: onze ​‘Melkweg’, de Duitse ​‘Milchstrasse’, de Noorse’ ​‘Melkeveien’ en de Engelse ​‘Milky Way’.

Al ziet men toch niet overal ​‘melk’ aan de hemel: in China spreken ze over de ​‘Zilveren rivier’ die door de ruimte stroomt en in Finland en Estland zeggen ze ​‘Linnunrata’ en ​‘Linnutee’, wat ​‘de weg van de vogels’ betekent. Hun voorouders zagen immers al dat trekvogels de sterren als wegwijzer gebruikten.

Nieuwe naam

Naast onze Melkweg ligt het sterrenstelsel ​‘de Andromedanevel’, genoemd naar het sterrenbeeld Andromeda waarin het stelsel ligt. Momenteel bevindt het zich nog op 2,5 miljoen lichtjaar van onze Melkweg, maar astronomen hebben berekend dat de twee stelsels elkaar naderen en dat ze op een dag — over zo’n 4 miljard jaar — zullen botsen. Dit zal een nieuw ​‘gefuseerd’ sterrenstelsel creëren mét een nieuwe, gecombineerde naam: Milkomeda.