Nano in beeld: Tandenborstel en tandpasta

Ruwharig of gladharig?

Het is heel interessant om eens een nieuwe tandenborstel te vergelijken met een exemplaar dat al een paar maanden in gebruik is. Want net zoals bij teckels het geval is, komen ze voor in ruwharige en in gladharige vorm. Met het blote oog kan je dat niet zien, daarom gebruiken we onze scanning elektronenmicroscoop (SEM) die tot 24.000 keer vergroot. 

Onder de SEM kan je zien dat nieuwe tandenborstelhaartjes vaak een vrij ruw oppervlak hebben. En dat terwijl die van de gebruikte tandenborstel er heel glad en gepolijst uitzien. En dat zijn ze ook! Dat komt omdat we tijdens het poetsen niet alleen onze tanden, maar ook onze tandenborstel gladschuren. Dankzij … tandpasta!

1000 uur schuren

Want in tandpasta zitten schuurmiddelen. Die kan je ook zien onder de SEM. Daarvoor mengden we wat tandpasta met water om de groffere deeltjes eruit te wassen. De schurende deeltjes zonken naar de bodem, de oplosbare bestanddelen werden met het water afgegoten. Na uitdrogen legden we de deeltjes onder de microscoop.

Op de foto kan je zien dat de schuurmiddelen eigenlijk nog best groot zijn – 30 tot 50 micron. Dat is vergelijkbaar met schuurpapier met een korrelgrootte van p800 tot p300. De schuurmiddelen schuren voedselresten en tandplak van je tanden. In een mensenleven van 80 jaar, waarbij je 2 minuten per dag je tanden poetst, spendeer je zo’n 1000 uur aan het poetsen van je tanden! 

Beeld je eens in wat er zou gebeuren als je 1000 uur lang een bot zou bewerken met schuurpapier … Gelukkig is tandglazuur harder dan beenderen, zelfs harder dan ijzer en staal! De haartjes van onze tandenborstels zijn dat niet. Ruwe borstels vegen het zachte tandplak vrij makkelijk weg, maar wanneer de borstels afslijten en glad worden, gaat het schurend vermogen achteruit. Daarom is het best om je tandenborstel tijdig te vervangen, zelfs als de haartjes nog mooi in het gelid staan.

Een bordje plastic

Tandpasta zoals wij het kennen is nog maar zo’n 150 jaar oud. Maar ook vroeger dan dat poetste de mens zijn tanden, met mineralen zoals steenzout en puimsteen of met geplette eischaal, beenderen of oesterschelpen. En eigenlijk is dat niet eens zó verschillend van de schuurmiddelen in onze moderne tandpasta’s.

Schuurmiddelen maken 30 tot 60% uit van je tandpasta en fabrikanten hebben verschillende types in hun gamma. Het schuurmiddel op SEM-foto’s hierboven is gehydrateerd siliciumzuur (silica). Dat ken je waarschijnlijk beter als het droogmiddel in de kleine zakjes bij je schoenen of bij elektronica, maar in tandpasta wordt het gebonden met water. Op de linker foto zie je ook enkele ​‘witte’ deeltjes. Dat is titaniumdioxide (ook te vinden in o.a. zonnecrème), dat vooral toegevoegd wordt om tandpasta een witte kleur te geven.

Op de rechter foto zie je naast de silicakorreltjes ook enkele afgeronde deeltjes. Dat zijn microplastics of ​‘microbeads’, heel kleine stukjes plastic die helaas nog erg veel in cosmetica verwerkt worden. Die kleine bolletjes komen via het rioolwater in ons oppervlaktewater en in onze zeeën terecht. Daar richten ze veel schade aan, omdat ze niet afbreekbaar zijn en niet oplossen in water. Via vissen en schaaldieren komen ze ongemerkt op ons bord terecht. 

Wil je weten of jouw tandpasta geen schadelijke plastics bevat? Kijk eens op de verpakking of er polyethyleen (PE), polypropyleen (PP), polyethyleen tereftalaat (PET), PMMA, PEG of nylon in zit. Maar zelfs als je die middelen niet terugvindt, kunnen er plastics onder een andere vorm in zitten. Op www​.beatthemicrobead​.org kan je lijsten vinden van alle cosmetica en de plastics die erin verwerkt worden. Enkel producten met het label ​‘Look for the zero’ zijn écht veilig.