De man die WOIII voorkwam

27 oktober 1962 was de gevaarlijkste dag ooit in de geschiedenis van de mens. De wereld zal op die dag — op het piekmoment van de Koude Oorlog tussen de VS en de Sovjet-Unie — maar liefst drie keer door het oog van de naald kruipen. Eerst wordt een Amerikaans verkenningsvliegtuig neergeschoten boven Cuba. Daarna raakt een U2-spionagetoestel zoek in het Russische luchtruim. En alsof dat de spanningen nog niet genoeg had doen toenemen, begint de Amerikaanse torpedojager, de USS Beale, ook nog eens te vuren op de B‑59, een Sovjet-onderzeeër mét een kernwapen aan boord.

Afgesneden van de wereld

De kapitein van de B‑59, Valentin Savitsky, weet niet dat de dieptebommen die de USS Beale afvuurt eigenlijk niet-dodelijke waarschuwingsschoten zijn, om de onderzeeër aan de oppervlakte te brengen. Dat kán hij ook niet weten, omdat de B‑59 zich schuilhield in wateren die te diep waren voor radiocontact. Het schip is afgesneden van de wereld en Savitsky voelt zich moedeloos. De kapitein ziet geen andere mogelijkheid: hij geeft opdracht om de nucleaire torpedo klaar te maken voor lancering.

Vuren of niet?

Om de nucleaire torpedo daadwerkelijk te kunnen afvuren, moeten de drie hoge officieren aan boord hun toestemming geven. Eén ervan weigert: Vasili Arkhipov. Na een lange discussie kan hij de anderen ervan overtuigen om de torpedo niet te lanceren en het schip aan de oppervlakte te brengen.

Dat zijn collega’s hem volgen, heeft waarschijnlijk te maken met het feit dat Arkhipov al een heldenstatus had. Een jaar eerder had de marineofficier zichzelf blootgesteld aan ernstige straling om een onderzeeër met een oververhitte reactor te redden. Arkhipov zal uiteindelijk ook sterven aan nierkanker in 1998, waarschijnlijk veroorzaakt door die straling.

Koelbloedig

Was de torpedo toch afgevuurd? Dan had die nucleaire aanval — gezien de spanningen op dat moment in de geschiedenis — waarschijnlijk geleid tot een kernoorlog tussen de VS en de Sovjet-Unie en zou het de start van WOIII zijn geweest.

Dat die wereldoorlog niet uitbrak is te danken aan Vasili Arkhipov. De wereld mag zich gelukkig prijzen dat hij op zo’n cruciaal moment kalm, voorzichtig en koelbloedig genoeg was om ​‘nee’ te zeggen.