De bladluis: een kamikaze-stukadoor

Een kolonie van deze Aziatische bladluizen bestaat uit honderden, of zelfs duizenden leden. Ze wonen samen in een zelf gefabriceerde harde, gesloten bol – ook wel gal genoemd – die zich vormt op een boom. Wordt die woonst aangevallen, bijvoorbeeld door een rups die er een gat in bijt? Dan stuurt de kolonie er zijn ​‘soldaten’ op af: de bladluisjongen. Sommigen vallen de indringer aan, terwijl anderen het gat in de wand repareren.

Korst

Om de gaten in de woning van zijn kolonie te dichten, spuit het bladluisjong er reparatie(s)lijm in. Het gaat om een combinatie van vetachtige stoffen en het enzym fenoloxidase. Wanneer die samen in de lichaamscellen zitten, gebeurt er niets. Maar wanneer ze door een uitbarsting in contact komen met het ​‘bloed’ (hemolymfe) van de bladluis, volgt er wel een reactie: de vetten klonteren en er wordt melanine gevormd. De stof wordt zo donkerder en harder. Het vormt een soort van korst om de woning mee te dichten.

Kamikaze

Deze actie maakt van de bladluis een ​‘kamikaze-stukadoor’, want meestal geven ze het leven bij de herstelwerken. Sommigen komen fataal vast te zitten in de uithardende vlek, maar de meesten verliezen zoveel vloeistof waardoor ze verschrompelen tot amper een derde van hun oorspronkelijke lichaamsgrootte. Dat verzwakt hen zo erg dat ze waarschijnlijk niet lang daarna sterven.

Bommetjes

Ook bij de melige koolluis, een andere bladluissoort, offeren enkelen zich op voor het overleven van velen. De bladluizen halen een chemische stof uit planten die hen wandelende bommetjes maakt. Bij een aanval van een roofdier, komt er een mosterdachtig gif vrij in een dodelijke uitbarsting. Conclusie: bladluizen mogen dan klein zijn, ze lijken wel erg dapper.

Gebeten door wetenschap? Plan een dagje Technopolis!

Koop je tickets

Boek je klasbezoek

Bronnen:

• https://​www​.sciencenews​.org/​a​r​t​i​c​l​e​/​h​o​w​-​a​p​h​i​d​s​-​s​a​c​r​i​f​i​c​e​-​t​h​e​m​s​e​l​v​e​s​-​f​i​x​-​t​h​e​i​r​-​h​o​m​e​s​-​f​a​t​t​y-goo
• https://​www​.pnas​.org/​d​o​i​/​1​0​.​1​0​7​3​/​p​n​a​s​.​1​9​0​0​9​17116
• https://​www​.imperial​.ac​.uk/​n​e​w​s​/​1​4​2​7​4​/​a​p​h​i​d​s​-​m​a​k​e​-​c​h​e​m​i​c​a​l​-​w​e​a​p​o​n​s​-​f​i​g​h​t​-​k​i​ller/