Blazen ballonnen zichzelf op?

Doe wat bakpoeder in een ballon en een bodempje water in een fles. Trek de ballon over de flessenhals en laat dan al het poeder tegelijk in het water vallen. TADAA! Het mengsel begint te bubbelen en het gevormde gas verzamelt zich in de ballon – die zichzelf opblaast.

Het ene ingrediënt is het andere niet

Bakpoeder wordt gebruikt om deeg te laten rijzen. De gasbubbeltjes die ontstaan, worden gevangen in het natte deeg waardoor het totale volume vergroot. Het is dus niet zo gek dat je er ballonnen mee kan opblazen.

Maar in (vooral Amerikaanse) recepten zie je soms nog een ander rijsmiddel staan: baksoda. Andere benamingen voor hetzelfde goedje zijn baking soda, zuiveringzout, maagzout en – de meest wetenschappelijke naam – natriumbicarbonaat. Het lijkt hetzelfde te doen als bakpoeder, toch is er een groot verschil in werking. Kijk maar eens naar volgend filmpje: 

Zuren en basen

Wie al eens heeft gespiekt op een zakje bakpoeder, had het kunnen voorspellen: natriumbicarbonaat (E500ii) is er slechts één van de ingrediënten. Er zit namelijk altijd nog een zuur in het pakje, bijvoorbeeld citroenzuur of wijnsteenzuur. Dat is noodzakelijk om te kunnen reageren met de baksoda, die net heel ​‘onzuur’ is – scheikundigen noemen het een ​‘base’. Wanneer je een zuur en een base bij elkaar voegt, reageren ze met elkaar. In het geval van rijsmiddelen, komt daarbij koolzuurgas vrij. En daarmee kan je dus ballonnen opblazen, filmroldoosjes laten ploffen of kaarsen doven zonder blazen … 

In een recept met baksoda als rijsmiddel moet je dus steeds een zuur toevoegen. Zomaar bakpoeder vervangen door baksoda, lukt niet. Omgekeerd kan je baksoda wel zonder meer vervangen door bakpoeder. In het experiment hierboven kan je ook met natriumbicarbonaat een ballon opblazen, als je azijn gebruikt i.p.v. water.