Artificiële intelligentie in de 18de eeuw?

In de 18de eeuw ontstond er ophef over een schaakmachine die de ene na de andere knappe kop versloeg. Was het een straffe geautomatiseerde robot – zeg maar, de voorloper van AI – of was er iets anders aan de hand?
Chess

In 1770 blaast uitvinder Wolfgang von Kempelen alle aanwezigen aan het hof van hun sokken. Hij wil indruk maken op de aartshertogin Maria Theresia en presenteert haar zijn uitvinding ​‘de Mechanische Turk’: een schaakmachine waar – verrassend genoeg – elke vrijwilliger die dag tegen verliest.

De Turk

De schaakmachine bestond uit een houten kist met daarop een levensgrote pop die Ottomaanse kleren en een tulband droeg. Vandaar de naam: de Mechanische Turk. Boven op de kist stond een schaakbord met schaakstukken en binnenin draaiden tal van radars, waardoor de machine de stukken kon verzetten.

Het nieuws van de intelligente schaakmachine verspreidt zich razendsnel. Omdat iedereen er wel eens een partijtje tegen wil spelen, gaat de Mechanische Turk op tournee. Tijdens de rondreis speelt de machine tegen heel wat beroemdheden, waaronder de Amerikaanse politicus Benjamin Franklin, keizer Napoleon Bonaparte, en de uitvinder van de voorloper van de computer, Charles Babbage. De Turk wint keer op keer.

AI in de 18de eeuw?

Een machine die denkt en handelt als een mens, het klinkt als artificiële intelligentie (AI) in de 18de eeuw. Al hadden veel wetenschappers daar toch hun twijfels bij. Ze probeerden dan ook het geheim achter de machine te ontdekken, maar de Turk was zo goed ontworpen dat het moeilijk was om één van de theorieën te bewijzen.

Het was wachten tot 1836, voordat schrijver Edgar Allan Poe het in een essay als bedrog verklaarde. Hij suggereerde dat er waarschijnlijk een kleine man in de pop zat. Later bleek dat er inderdaad een man in de machine zat. Niet in de pop zelf, maar in de houten kist. Het complexe radarwerk in de machine moest dienen als verstopplaats voor een speler van vlees en bloed. Speurders vonden ook magneten die verbonden waren met het schaakbord, zodat de échte menselijke schaker het spel kon volgen.

Schaakcomputer

Na die onthulling verloor het publiek zijn interesse in de Mechanische Turk. Hij belandde uiteindelijk in een Amerikaans museum, waar hij in 1854 tijdens een brand werd verwoest.

Het zal pas ruim 200 jaar na Wolfgang von Kempelens uitvinding zijn dat het ondenkbare dan toch écht gebeurd: in 1997 verslaat de schaakcomputer Deep Blue wereldkampioen Garry Kasparov. Niet de Mechanische Turk, maar wel deze supercomputer vormt de mijlpaal in de geschiedenis van artificiële intelligentie.

Bronnen:

AIartificiële intelligentiekunstmatige intelligentieRobotschakengeschiedenistechnologie